Con đường tơ lụa (phồn thể: 絲綢之路; giản thể: 丝绸之路; Hán-Việt: Ti trù chi lộ; bính âm: sī chóu zhī lù, Ba Tư: راه ابریشم Râh-e Abrisham, Thổ Nhĩ Kỳ: İpekyolu) là một hệ thống các con đường buôn bán nổi tiếng đã từ hàng nghìn năm nối châu Á với châu Âu (cách hay nói là giữa Đông và Tây).
Địa lý
Con đường tơ lụa bắt đầu từ Phúc Châu, Hàng Châu, Bắc Kinh (Trung Quốc) qua Mông Cổ, Ấn Độ, Afghanistan, Kazakhstan, Iran, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, xung quanh vùng Địa Trung Hải và đến tận châu Âu. Con đường cũng đi đến cả Hàn Quốc và Nhật Bản.
Con đường tơ lụa là tuyến đường giao thương Đông - Tây thời cổ đại, ước hơn 7.000 km. Xuất phát từ Tây An (kinh thành Trường An xưa), qua hành lang Hà Tây (Cam Túc) đến Đôn Hoàng thì chia thành ba nhánh vượt qua Tân Cương.
Nhánh nam đi dọc theo rìa nam sa mạc Taklanakan, nhánh giữa đi theo mạn bắc sa mạc Taklanakan, còn nhánh bắc đi theo hướng bắc dãy Thiên Sơn, qua Urumqi… Sau đó xuyên qua các nước Trung Á, Tây Á đến các quốc gia bên bờ Địa Trung Hải.
Lịch sử và Tên gọi
Trung Quốc là nước đầu tiên tìm ra cách trồng dâu nuôi tằm, lấy kén ươm tơ, dệt lụa sớm nhất trên thế giới vào thế kỷ 3 TCN. Tơ lụa thời đó được dành riêng cho vua chúa và hàng quí tộc, sau này lụa tơ tằm được đưa đi các vùng. Con đường tơ lụa dần dần được hình thành từ đó.
Theo những tài liệu còn lưu lại, Trương Khiên, người Trung Quốc là người đầu tiên đặt những viên gạch xây nên nền móng của con đường thương mại này. Vào thời nhà Hán (206 TCN-220), ông phải mang những văn kiện ngoại giao từ Trung Quốc đi về phía Tây. Chính chuyến Tây du này đã hình thành nên một con đường thương mại phồn thịnh bậc nhất thời bấy giờ.
Hình thành từ thế kỷ 2 TCN nhưng lúc đầu Con đường tơ lụa này được thành lập với ý định quân sự nhiều hơn mục tiêu thương mại. Muốn tìm được những đồng minh nhằm khống chế bộ lạc Hung Nô, năm 138 TCN, vua Hán Vũ Đế đã cử Trương Khiên đi về phía Tây với chiếu chỉ ngoại giao trong tay, Trương Khiên nhận lệnh từ Hán Vũ Đế đi về phía Tây tìm người Nguyệt Chi nhằm kết đồng minh chống lại quân Hung Nô nhưng không may Trương Khiên đã bị chính bộ lạc Hung Nô bắt và giam giữ. Trải qua nhiều gian khổ, Trương Khiên đã tìm được người Nguyệt Chi ở nơi là miền Bắc Ấn Độ ngày nay. Trên đường về ông cùng tùy tùng đã mang theo nhiều sản vật mà triều đình rất quan tâm. Nhờ đó những tuyến đường nhỏ trước đây đã được kết nối lại với nhau, nhiều tuyến mới được khai phá và an toàn hơn do được sự bảo vệ của triều đình. Tuyến đường mà Trương Khiên đã khai phá được người đời sau gọi là Con đường tơ lụa.
Kinh tế
Con đường tơ lụa nó được hình thành từ thế kỷ 2 TCN nhưng lúc đầu con đường này được thành lập với ý định quân sự nhiều hơn mục tiêu thương mại. Muốn tìm được những đồng minh nhằm khống chế bộ lạc Hung Nô (匈奴), năm 138 TCN, vua Hán Vũ Đế đã cử Trương Khiên đi về phía Tây với chiếu chỉ ngoại giao trong tay, nhưng không may Trương Khiên đã bị chính bộ lạc Hung Nô bắt và giam giữ. Sau 10 năm bị bắt giữ, Trương Khiên trốn khỏi trại và vẫn tiếp tục nhiệm vụ, ông hành trình về Trung Á, Tây Vực. Tiếp kiến biết bao vị thủ lĩnh ở khu vực này nhưng chẳng ai chịu giúp nhà Hán cả. Năm 126 TCN, Trương Khiên trở về nước. Tuy thất bại nhưng với những kiến thức và thông tin thu được, ông đã viết cuốn sách Triều dã kim tài trong đó đề cập đến những vùng đất ông đã đặt chân tới, vị trí địa lý, phong tục tập quán, sản vật, hàng hóa và đặc biệt là tiềm năng giao thương. Triều dã kim tài đã kích thích mạnh các thương gia Trung Hoa. Sau đó Con đường tơ lụa dần được hình thành, người Trung Hoa mang vải lụa, gấm vóc, sa, nhiễu... đến Ba Tư và La Mã đồng thời những doanh nhân các vùng khác cũng tìm đường đến với Trung Hoa.
Thời kỳ đầu, những bậc đế vương và những nhà quý tộc của La Mã thích lụa Trung Hoa đến mức họ cho cân lụa lên và đổi chỗ lụa đó bằng vàng với cân nặng tương đương. Chuyện cũng nói rằng Nữ hoàng Ai Cập Cleopatra lúc đó chỉ diện váy lụa Trung Quốc mà thôi. Chính trị thời đó cũng có ảnh hưởng lớn đến Con đường tơ lụa. Khi nhà Hán suy vong vào thế kỷ 3, Con đường tơ lụa cũng bị đình lại. Chỉ khi nhà Tống hưng thịnh, con đường này mới phát triển trở lại. Cũng vào thời Tống, do thấy được giá trị của con đường giao thương Đông - Tây này, các vị hoàng đế đã ban hành hàng loạt những chiếu chỉ nhằm khuyến khích thương mại và cũng từ đó, những nhà truyền giáo đã bắt đầu tìm đến với phương Đông. Con đường tơ lụa dưới triều Tống đã trở thành một điểm nhấn rõ nét trong lịch sử thương mại thế giới.
Đến thế kỷ 10, nhà Đường bị lật đổ, Con đường tơ lụa cũng bị suy thoái dần. Tuy nhiên với sự hùng mạnh của đế quốc Nguyên Mông, công việc buôn bán sau đó lại thịnh vượng. Dưới triều Nguyên, một người Ý nổi tiếng là Marco Polo (1254-1324) đã lưu lạc đến Trung Quốc và làm quan ở đây 20 năm, sau đó ông trở về nước bằng Con đường tơ lụa. Ông cũng là người có đóng góp cho sự phát triển của mối giao thương Đông - Tây khi viết nên cuốn sách Marco Polo du ký (tiếng Ý: Il Milione) kể về toàn bộ quá trình lưu lạc đến phương Đông của mình trong đó có đề cập đến những chuyến hàng đầy ắp sản vật trên Con đường tơ lụa. Nhưng đến thời nhà Minh, Con đường tơ lụa đã bị vương triều này khống chế và bắt mọi người phải nộp thuế rất cao khiến cho những thương gia phải tìm đến những con đường vận chuyển bằng đường biển. Với việc giao thương qua đường biển phát triển (hình thành Con đường tơ lụa trên biển). Từ thế kỷ thứ 7, Quảng Châu đã được xem là nơi khởi đầu của Con đường tơ lụa trên biển. Trước tiên là các thương gia Ả Rập và sau đó là Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Hà Lan lần lượt kéo đến buôn bán. Quảng Châu tràn ngập hàng hoá của nước ngoài và bản địa, Con đường tơ lụa trên bộ dần dần biến mất. Hồi chuông cáo chung của Con đường tơ lụa vang lên cũng là lúc người Ba Tư (Iran ngày nay) dần học được cách làm tơ lụa của người Trung Hoa và việc trung chuyển tơ lụa từ đó giảm hẳn do người Ba Tư tự làm và bán trực tiếp cho La Mã chứ không nhập khẩu từ Trung Hoa nữa.
Nghiên cứu và Khảo cổ
Trong những chuyến khảo cổ sau này, người ta đã tìm ra khoảng 50.000 cổ vật nằm rải rác trên Con đường tơ lụa. Chúng là những hiện vật vô giá về lịch sử thương mại thời xưa. Con đường tơ lụa với những chuyến hàng đầy ắp đã trở thành dĩ vãng, những dấu chân lạc đà giờ đã bị cát bụi sa mạc xóa nhòa nhưng cái tên "Con đường tơ lụa" sẽ còn mãi trong lịch sử như một cây cầu kết nối ngoại thương giữa hai nền văn minh Trung Quốc và La Mã.
Dọc theo Con đường tơ lụa có sự hoà trộn và biến hoá trong đức tin tại các địa phương khác nhau đã làm nảy sinh nhiều kiểu đạo Phật khác nhau và có khi không hề giống với đạo Phật nguyên thủy tại Ấn Độ.
Từ kỹ thuật nấu rượu tới Phật giáo và thường được "đổi" bằng hàng hóa, sản vật, người Trung Hoa chuyển đi tơ lụa, thuốc súng, giấy và gốm sứ bằng Con đường tơ lụa. Đổi lại, những kiến thức về thiên văn học giúp Trung Quốc làm sâu thêm những hiểu biết của mình về vũ trụ. Những bản vẽ Mặt Trăng, ngôi sao đã chứng tỏ sự khao khát tìm tòi của người Trung Hoa về vũ trụ. Một tấm bản đồ tìm được ở Đôn Hoàng, Cam Túc làm người ta phải ngạc nhiên: toàn bộ 1.500 vì sao mà con người biết đến 8 thế kỷ sau này đều giống với những gì đã được tả trong tấm bản đồ đó.
Bất chấp vô số những kỳ quan phương Đông mà các thương gia phương Tây đã miêu tả trong các chuyến đi dọc theo Con đường tơ lụa, vẫn có rất nhiều người hoài nghi việc con đường đó có thực sự tồn tại hay không. Chỉ sau khi cha con nhà thám hiểm người Venezia - Niccolò Polo và Marco Polo - trở về sau chuyến hành trình thứ hai, người ta mới bắt đầu tin rằng Con đường tơ lụa là có thật.
Theo bà Susan Whitfield, "Con đường tơ lụa là con đường: Thương mại, Du hành, Chiến tranh và Niềm tin" và gần 800 năm sau chuyến hành trình của Marco Polo, Con đường tơ lụa huyền thoại lại được tái hiện trong cuộc triển lãm do Thư viện Anh vừa tổ chức năm 2004 giúp cho công chúng nhận biết những giá trị thực của Con đường tơ lụa. Chứng tỏ những ảnh hưởng của Con đường tơ lụa đối với những nền văn minh dọc theo con đường là một thành công cực lớn của cuộc triển lãm. Người ta đã phải mất công chuẩn bị suốt 5 năm, và những hiện vật từ Bảo tàng Guimet ở Paris, Pháp, Bảo tàng Nghệ thuật Ấn Độ ở Berlin, Đức, Bảo tàng Miho ở Tokyo, Nhật Bản và bộ sưu tập riêng của Thư viện Anh... đã truyền cho công chúng niềm cảm hứng mà Withfield đã có được sau 20 năm tìm tòi về Trung Hoa cổ đại do làm việc lâu năm ở Trung Quốc.
Con đường tơ lụa đã ăn sâu vào suy nghĩ của nhiều người là những hình ảnh của những đàn súc vật chất đầy hàng hoá, tơ lụa trên lưng, nhẫn nại hướng tới những miền đất lạ.
Con đường tơ lụa mà mọi người thường nói là chỉ đường bộ từ Tràng An ở phía đông đến La Mã ở phía tây trong thời Tây Hán Trung Quốc. Con đường này có hai nhánh nam và bắc, nhánh phía nam từ Đôn Hoàng đi về phía tây tới Tây Đạt Đại Nguyệt Thị, An Tức , Điều Thị và cuối cùng đến đế quốc La Mã. Nhánh phía bắc từ Đôn Hoàng đến Kinh Đại Ntuyên, Khang Cư rồi theo hướng tây nam hội nhập với nhánh phía nam. Hai tuyến đường này được gọi chung là “Con đường tơ lụa trên bộ”.
Ngoài ra còn có hai tuyến đường tơ lụa mà ít người biết đến. Một tuyến là “con đường tơ lụa tây nam”. Khởi điểm từ Tứ Xuyên Trung Quốc qua Vân Nam đến phía bắc Mi-an-ma, rồi đến vùng đông bắc Ấn-độ, sau đó dọc theo sông Hằng đến tây bắc Ấn-độ và đến cao nguyên I-ran. Con đường tơ lụa này có sớm hơn con đường tơ lụa trên bộ. Năm 1986, các nhà khảo cổ lại phát hiện di chỉ Tam Tinh Đôi huyền bí ở thành phố Quảng Hán tỉnh Tứ Xuyên, có cách đây khoảng hơn 3 nghìn năm, phát hiện những cổ vật có liên hệ với văn hoá Tây Á và Hy Lạp. Trong đó Kim Trượng dài 142 cm, “cây thần” cao khoảng 4 mét và những người đồng, đầu đồng, mặt nạ đồng có kích thược như người...Các chuyên gia cho rằng những thứ này là được truyền vào Trung Quốc trong thời kỳ giao lưu văn hóa giữa phương đông và phương tây. Nếu quan điểm này được thành lập thì còn đường tơ lụa này được hình thành cách đây hơn 3 nghìn năm.
Còn một con đường tơ lụa nữa là từ Quảng Châu đáp thuyền qua eo biển Ma-lắc-ca, đến Xích Lan, qua Ấn-độ và đến Đông Phi. Mọi người gọi con đường này là “con đường tơ lụa trên biển”. Theo các cổ vật được khai quật tại Xô-ma-li-a ...ở vùng đông Phi, con đường tơ lụa trên biển này được hình thành vào thời kỳ Nhà Tống Trung Quốc.
Con đường tơ lụa trên biển đã kết nối Trung Quốc với các nước văn minh thời cổ và cội nguồn văn hoá, thúc đẩy sự giao lưu kinh tế, văn hóa của những khu vực này, được gọi là “con đường đối thoại giữa phương đông và phương tây”. Theo sử sách ghi lại, Mác-cô Pô-lô năm xưa đã đến Trung Quốc bằng con đường tơ lụa trên biển. Khi về nước ông cũng đáp thuyền từ Tuyền Châu Phúc Kiến về với quê hương ở Vơ-ni-dơ.
Có bao nhiêu con đường tơ lụa
Nguồn tham khảo: Chinaabc
Con đường tơ lụa là con đường quan trọng truyền bá nền văn minh cổ đại của Trung Quốc sang phương tây, là cầu nối giao lưu kinh tế, văn hoá giữa Trung Quốc và phương tây.Con đường tơ lụa mà mọi người thường nói là chỉ đường bộ từ Tràng An ở phía đông đến La Mã ở phía tây trong thời Tây Hán Trung Quốc. Con đường này có hai nhánh nam và bắc, nhánh phía nam từ Đôn Hoàng đi về phía tây tới Tây Đạt Đại Nguyệt Thị
Ngoài ra còn có hai tuyến đường tơ lụa mà ít người biết đến. Một tuyến là “con đường tơ lụa tây nam”. Khởi điểm từ Tứ Xuyên Trung Quốc qua Vân Nam đến phía bắc Mi-an-ma, rồi đến vùng đông bắc Ấn-độ, sau đó dọc theo sông Hằng đến tây bắc Ấn-độ và đến cao nguyên I-ran. Con đường tơ lụa này có sớm hơn con đường tơ lụa trên bộ. Năm 1986, các nhà khảo cổ lại phát hiện di chỉ Tam Tinh Đôi huyền bí ở thành phố Quảng Hán tỉnh Tứ Xuyên, có cách đây khoảng hơn 3 nghìn năm, phát hiện những cổ vật có liên hệ với văn hoá Tây Á và Hy Lạp. Trong đó Kim Trượng dài 142 cm, “cây thần” cao khoảng 4 mét và những người đồng, đầu đồng, mặt nạ đồng có kích thược như người...Các chuyên gia cho rằng những thứ này là được truyền vào Trung Quốc trong thời kỳ giao lưu văn hóa giữa phương đông và phương tây. Nếu quan điểm này được thành lập thì còn đường tơ lụa này được hình thành cách đây hơn 3 nghìn năm.
Còn một con đường tơ lụa nữa là từ Quảng Châu đáp thuyền qua eo biển Ma-lắc-ca, đến Xích Lan
Con đường tơ lụa trên biển đã kết nối Trung Quốc với các nước văn minh thời cổ và cội nguồn văn hoá, thúc đẩy sự giao lưu kinh tế, văn hóa của những khu vực này, được gọi là “con đường đối thoại giữa phương đông và phương tây”. Theo sử sách ghi lại, Mác-cô Pô-lô năm xưa đã đến Trung Quốc bằng con đường tơ lụa trên biển. Khi về nước ông cũng đáp thuyền từ Tuyền Châu Phúc Kiến về với quê hương ở Vơ-ni-dơ.
Vận chuyển hàng hoá dọc theo con đường tơ lụa
(Nguồn New York Times)
Những đoàn buôn lạc đà khởi hành từ những sa mạc phía Tây Trung Quốc, du hành dọc theo những dãy núi dọc theo biên giới giữa Trung Quốc và phương Tây, khu vực mà bây giờ là Kazakhstan và Kyrgyzstan, sau đó xuyên qua khu vực thảo nguyên thưa thớt người vùng Trung Á, vươn tới biến Caspi và xa hơn nữa.
Mậu dịch trên những con đường này phát triển huy hoàng trong suốt thời kỳ Đen Tối (Dark Ages) và thời kỳ đầu Trung Cổ ở Châu Âu. Nhưng do sự phát triển của hàng hải vào thế kỷ 14, 15 và trung tâm chính trị của Trung Quốc chuyển từ phía Tây sang phía Đông, hoạt động kinh tế của Trung Quốc dần dần chuyển về bờ biển phía Đông.
Ngày nay bàn đồ địa lý kinh tế cũng đang thay đổi. Bởi vì giá nhân công ở các thành phố phía Đông dần tăng lên trong thập niên gần đây, do đó những nhà sản xuất đang cố gắng giảm chi phí lao động bằng cách dịch chuyển về vào nội địa.
Vận chuyển đường bộ từ những khu công nghiệp mới thành lập ở nội địa tới bờ biển phía Đông thì quá chậm chạm và đắt đỏ. Giá xăng dầu tăng cao khiến cho vận chuyển hàng không trở thành là một điều không tưởng, và qua đó làm nản lòng nỗ lực gia tăng tốc độ tàu chở hàng của các hãng vận chuyển đường biển.
Những động cơ hơi nước công suất thấp có thể tiết kiệm lượng dầu đốt, nhưng làm trì trệ việc vận chuyển hàng hóa, đặc biệt gây tổn thất lớn cho ngành công nghiệp điện tử giá trị lớn như máy tính, thiết bị của HP. Sự trì trệ đẩy chi phí lưu kho lên cao và khiến các hãng sản xuất khó đáp ứng được nhu cầu thay đổi của người tiêu dùng ở những thị trường xa xôi.
Phải tốn tới 5 tuần để chuyên chở hàng hóa bằng đường bộ từ nội địa tới càng biển ở Thâm Quyến nằm bờ phía Đông, và chuyển lên tàu thủy đi vòng qua Ấn Độ, xuyên qua kênh đào Suez. Con đường Tơ lụa ngày nay bằng tàu lửa cắt giảm thời gian vận chuyển tử miền Tây Trung Quốc tới Tây Âu xuống còn 3 tuần. Tuy rằng vận chuyển bằng đường thủy rẻ hơn so với đường sắt 25% nhưng chi phí gia tăng do quãng thời gian dài hơn là không nhỏ.
Phục hưng “con đường tơ lụa”
(Nguồn tham khảo: Phục hưng con đường tơ lụa)
Hơn 2.000 năm trước, Trung Quốc tự hào đã tạo ra con đường tơ lụa phía tây nam kết nối được với Myanmar và Ấn Độ.
Theo đánh giá của giới truyền thông, Trung Quốc hy vọng sẽ xây dựng được hành lang kinh tế kết nối giữa Bangladesh, Trung Quốc, Ấn Độ và Myanmar (BCIM - Bangladesh - China - India - Myanmar) với ý đồ là phục hưng lại “con đường tơ lụa phía Nam” vốn dĩ đã tồn tại từ rất lâu trong lịch sử hình thành và phát triển đất nước này. Đây cũng chính là chủ đề được phân tích, mổ xẻ rất nhiều trước khi Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường có chuyến thăm chính thức đến Ấn Độ.
Khi địa lý tạo thành sức mạnh
Theo Tân Hoa xã dẫn lời, nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển của chính quyền tỉnh Vân Nam Dương Hoa cho biết Trung Quốc đã “ấp ủ” và chuẩn bị kỹ lưỡng cho việc phục hưng lại “con đường tơ lụa phía tây nam” của mình và cũng đang tích cực cùng với các nước Nam Á thảo luận để có thể đi đến thống nhất các kế hoạch có liên quan của dự án này. Ông Dương Hoa cũng cho biết thêm, bằng sự nỗ lực của các nước Trung Quốc, Ấn Độ, Myanmar và Bangladesh, các ban ngành có liên quan của bốn quốc gia này đã thống nhất và phê chuẩn kế hoạch xây dựng hành lang kinh tế bắt đầu từ Vân Nam sau đó sẽ qua Myanmar rồi sang Bangladesh và cuối cùng là đến Ấn Độ. Trên cơ sở này, tháng 2-2013, các chuyên gia của bốn quốc gia này đã cùng nhau tiến hành khảo sát thực địa tuyến đường huyết mạch này nhằm tìm ra hướng đi tốt nhất trong việc hợp tác bốn bên. Để hiện thực hóa kế hoạch hành lang kinh tế ấy vào cuối tháng 2 đầu tháng 3-2013, bốn quốc gia này đã tổ chức một cuộc đua xe với tổng chiều dài khoảng 2.800 km dọc theo tuyến đường này.
“Biên giới mềm”
Vấn đề hành lang kinh tế kết nối Bangladesh, Ấn Độ, Myanmar và Trung Quốc đã trở thành vấn đề nghị sự chính khi Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường hội đàm với Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh khi ông có chuyến công du chính thức đến đất nước sông Hằng huyền bí này. Trong thông cáo chung hai bên đã nêu rõ quan điểm, cuộc thi đua xe trên tuyến đường hành lang kinh tế của bốn nước là một sự kiện vô cùng thành công. Hai bên đồng ý sẽ tiếp tục bàn luận với các bên có liên quan và sẽ thành lập tổ công tác liên hợp, nghiên cứu tăng cường thông thương qua lại với nhau tại khu vực này. Từ đó xúc tiến giao lưu văn hóa và hợp tác đầu tư thương mại, đồng thời tiếp tục đề xướng ý tưởng xây dựng hành lang kinh tế Banladesh, Ấn Độ, Myanmar và Trung Quốc.
Ông Dương Hoa còn khẳng định: Cho dù tuyến đường “con đường tơ lụa phía Nam” vẫn còn chưa thống nhất về mặt nội dung, phương thức hoạt động… nhưng sự thành công của cuộc thi đua xe đã làm cho tuyến đường này trở thành một phương án tương đối tốt trong việc hiện thực hóa “con đường tơ lụa phía Nam”. Theo quan điểm của các nhà hoạch định chính sách ở Trung Quốc, tuyến đường này nếu thành công sẽ là cây cầu trên bộ nối liền các quốc gia Nam Á với vùng huyết mạch và các địa phương duyên hải phía Đông Trung Hoa. Dự án cũng sẽ thúc đẩy sự phát triển của khu vực phía tây nam Trung Quốc - một khu vực vốn dĩ đã không ít lần Bắc Kinh muốn phát triển nhưng do vị trí địa lý, khí hậu khắc nghiệt… nên nhiều thập niên qua vẫn dậm chân tại chỗ và điều quan trọng theo Trung Quốc là cây cầu trên bộ này sẽ làm cho các nước nằm trên tuyến đường này cùng phát triển thịnh vượng.
* Please Don't Spam Here. All the Comments are Reviewed by Admin.