So sánh bản thân với người khác

Không ai thích hay chấp nhận việc bản thân bị so sánh. Nhưng sự thật lại mâu thuẫn, bản thân mỗi người lại luôn "đưa ra những chuẩn mực hoặc hình tượng nào đó để so sánh".

Tôi vừa đọc một bài báo là tâm sự cảm động của một giáo sư về quá trình phát triển của con trai cô. Thay vì gửi thằng bé đến trường học, cô và gia đình giáo dục thằng bé tại nhà đến năm nó 8 tuổi.

Thằng bé sống những năm đầu đời trong môi trường học tập tràn ngập tình yêu thương, cực kỳ sáng tạo và hoàn toàn không cạnh tranh. Nó thích vẽ lắm và cũng rất giỏi môn nghệ thuật này nữa. Nó vẽ chỉ đơn giản vì đam mê mà thôi.

Một lần, giáo sư đưa thằng bé đến lớp học vẽ tại một nhà thờ gần nhà, cô giáo đã nhận xét về tranh vẽ của nó: "Tranh của em là sáng tạo nhất lớp đấy". Trên đường, nó cứ suy nghĩ mãi về câu nói ấy, nó hỏi mẹ: "Vì sao cô giáo lại nhận xét con như thế, con đã từng nghĩ người ta vẽ chỉ vì muốn sáng tạo mà thôi". Và từ lần ấy, thằng bé không ngừng so sánh tranh vẽ của mình với người khác.

Tôi cảm nhận một sự rúng động mạnh mẽ khi đọc bài báo này. Nó khiến tôi nhớ lại những giằng xé trong suy nghĩ mà tôi đã vướng phải trong một thời gian dài. Tôi đã từng không ngừng so sánh bản thân mình với người khác. Đã nhiều lần tôi tự hỏi, vì sao những suy nghĩ tiêu cực ấy không buông tha tôi. Và bài báo này đã cho tôi một phần đáp án: trong suốt những năm tháng tuổi thơ, tôi luôn bị đem ra so sánh với mọi người xung quanh.

So sánh nơi trường học đã là một nhẽ, bị bố mẹ đem mình ra so sánh với người khác mới thật đáng buồn. Tôi có một chị bạn có hai đứa con trai. Một đứa chăm chỉ, học hành, luôn đạt điểm cao trong lớp. Một đứa ngỗ nghịch, chỉ thích chơi nhưng vẽ rất đẹp.

Chị rất buồn phiền vì thằng bé "vẽ đẹp". Tiếc thay, chị càng nhận xét như thế, nó càng bướng, càng nghịch và chỉ thích làm những gì nó muốn. "Con không phải là anh", nó luôn nói như thế.

Một đứa trẻ lớn lên trong môi trường luôn bị so sánh với người khác làm sao nó có thể không bị ảnh hưởng được chứ. Môi trường đó sẽ reo rắc vào tâm hồn nó một ý niệm rằng, giá trị của bản thân phải được đem ra cân đo đong đếm với thang đo là một người bạn, một người anh, người chị, người em của nó.

Tôi tin rằng, nạn nhân của sự so sánh sẽ luôn trong tư thế so sánh mình với người khác, để kiếm tìm sự thừa nhận về giá trị của bản thân. Khi ta tập trung quá nhiều vào việc so sánh bản thân với người xung quanh, ta sẽ hoặc là trở nên mất niềm tin vào bản thân, hoặc là luôn ghen tị với thành công của người khác.

Dường như bản thân tôi đã trải qua cả hai thái cực ấy. Có dạo, tôi rất thiếu niềm tin vào bản thân, tôi đã từng tin rằng tôi "không đủ giỏi" để làm bất cứ một việc gì cả. Giờ đây, tôi đã bớt so sánh bản thân với người khác, đã hạn chế được tâm lý ghen tị với những người xung quanh.

Tôi đã xây dựng được niềm tin vào bản thân mình. Đó là một quá trình dài và "khó nhọc". Tôi dần học được rằng, để ngừng so sánh bản thân với người khác, ta cần:

Tìm ra giá trị của bản thân

Khi còn là học sinh, ta thường bị cô giáo so sánh với bạn bè cùng lớp về điểm số, về khả năng tư duy một môn học nào đó. Khi trưởng thành, người ta lại hay so sánh nhau về mức thu nhập, về vợ chồng, về vẻ bề ngoài. Điểm cao. Tiền của. Ngoại hình. Đó là những giá trị mà người ta hay dùng để so sánh người này với người kia, và để so sánh bản thân mình với người khác.

Nhưng càng đọc nhiều, đi nhiều, và gặp gỡ nhiều người đặc biệt trong cuộc sống, tôi hiểu rằng đây không nhất thiết là quy chuẩn giá trị chung cho tất cả mọi người. Những giá trị đó không sai, chỉ là chưa đủ mà thôi. Giá trị của một người có thể là những thứ "khó đong đếm" hơn như: lòng tốt, sự ham học hỏi, sự ham đọc, kiến thức, tinh thần cầu thị, sự lạc quan...

Có thể đó là những giá trị mà người ta không quan tâm hoặc không nhìn thấy trong một xã hội, nhưng tôi tin rằng đó là những giá trị đáng trân trọng. Hãy hiểu rằng, mỗi người có một giá trị khác nhau, và hãy trân trọng những giá trị riêng của bản thân mình.

Tập trung vào mục tiêu của bản thân

Đâu là yếu tố dẫn đến thành công của một người?

Theo Angela Duckworth, nhà tâm lý học, giáo sư tại ĐH Pennsylvania, đó không phải IQ, không phải là trí thông minh cảm xúc, ngoại hình đẹp, cũng không phải là sức khoẻ thể chất, thành công chỉ cần một yếu tố thôi: Grit. Grit, đó là sự đam mê, sự kiên trì bền bỉ theo đuổi mục tiêu trong một thời gian dài. Grit, đó là không ngại gian khó, luôn làm việc chăm chỉ để biến ước mơ thành hiện thực.

Theo cô, phần lớn người ta không thành công vì người ta không đi được đến cùng mục đích mà mình đề ra. Nhiều lúc tôi cũng "ghen tị" với nhiều người bạn của tôi. Bằng tuổi tôi, nhưng có bạn đã có công ty riêng rất thành công, có bạn đã viết sách, có bạn "tiền tài, danh vọng" đã đề huề cả.

Những lúc thấy mình "ghen tị" không hợp lý như thế, tôi tự đặt câu hỏi "Nếu được lựa chọn, tôi có thể từ bỏ tất cả những gì tôi đang làm để được như họ không". Và câu trả lời là "không". Dần dần tôi nhận ra, mỗi người một mục tiêu, một hướng đi khác nhau. Thay vì thường xuyên so sánh mình với người khác, ta hãy để thời gian và năng lượng tập trung vào mục tiêu của mình.

Hãy là chính mình

Trước khi năm học bắt đầu, tôi đã hỏi giáo sư "làm sao để trở thành một người trợ giảng tốt?". Thầy đã nói với tôi rằng, "em hãy là chính mình, nếu em là một người thân thiện, nhẹ nhàng, tự tin, chăm chỉ, hãy thể hiện điều đó. Em không cần phải cố gắng giống một ai cả". Tôi đã từng mong muốn mình là một người khác, có những giá trị, sở trường khác.

Nhưng tại sao cơ chứ?

Tôi dần hiểu rằng, ai cũng có một giá trị riêng, thay vì so sánh mình với người khác, hãy sống đúng với những giá trị mà mình tin tưởng. Khi ai đó khuyên tôi "hãy là chính mình", họ đang khuyên tôi tập trung toàn bộ năng lượng vào phát triển bản thân mình. Và khi ấy, sẽ chẳng còn thời gian để "nhìn ngó" người khác và so sánh mình với họ nữa.

Không ai có cuộc sống hoàn hảo cả

Càng đọc nhiều, học nhiều và đi nhiều, tôi càng nhận ra rằng, không ai trên thế gian này có cuộc sống hoàn hảo. Dù những người ta gặp có giàu có hơn ta, thành đạt hơn ta, giỏi giang hơn ta, họ cũng có những rắc rối riêng trong cuộc sống.

Ngày trước, tôi cứ nghĩ rằng những người bạn đến từ quốc gia giàu có hẳn phải có một cuộc sống sung sướng lắm. Nhưng tôi đã nhầm, đằng sau mỗi người tôi gặp đều có những câu chuyện, những nỗi niềm và khó khăn, chỉ là ta có muốn lắng nghe không thôi.

Từ đó, mỗi khi tôi thấy mình bắt đầu so sánh sự không hoàn hảo trong cuộc sống của tôi với cuộc sống của người khác, tôi sẽ tự nhủ rằng "ai cũng có vấn đề của riêng họ, những khó khăn, vất vả của mình chỉ là một phần trong cuộc sống, vì thế hãy tập trung giải quyết vấn đề của mình, thay vì so sánh mình với người khác". Khi nghĩ được như thế, tôi cảm thấy tâm mình bình thản hơn rất nhiều!

Và nếu bạn thấy mình mãi loay hoay so sánh bản thân với người khác, hãy tin rằng bạn có những giá trị tốt đẹp riêng. Hãy trân trọng và yêu thương chính bản thân mình, rồi bạn sẽ thấy cuộc sống nhẹ nhàng hơn rất nhiều!

*Bài viết thể hiện quan điểm cá nhân của tác giả - Trương Thanh Mai