Trong 6 tháng đến sống tại Hà Nội, tôi đã được tận mắt quan sát đất nước thường được coi là “phép màu kinh tế trong vòng 25 năm trở lại đây”. Như trong các bài báo của Financial và The Washington Post, quá trình kiểm soát thành công dịch Covid-19 của Việt Nam đã cho tôi cơ hội được chứng kiến đất nước này một cách rõ nét nhất.
Trên thực tế, một chút may mắn kết hợp với hoạch định chính sách hiệu quả đã giúp Việt Nam thành công trong lĩnh vực kinh tế và theo dự báo, năm 2020, Việt Nam sẽ tiếp tục là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới.
Nền kinh tế có sức kháng cự đáng nể
Từ cuối tháng 4, Chính phủ Việt Nam đã nới lỏng các quy định về giãn cách xã hội, cho phép mở lại trường học cùng các hoạt động kinh doanh buôn bán. Cuộc sống dần trở lại bình thường, thể hiện qua việc chỉ số di động của Google gần đây tăng 13% tính từ giữa tháng 4 đến tuần thứ hai của tháng 5. Đến thời điểm hiện tại, giống như hầu hết người dân Việt Nam, những người cảm thấy hài lòng về cách thức kiểm soát dịch bệnh, tôi cũng đã cảm thấy an tâm trở lại.
Tâm lý lạc quan này giải thích lý do tại sao theo dự báo mới nhất của WB và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nền kinh tế Việt Nam được dự kiến sẽ hồi phục trong 6 tháng cuối năm 2020. Xin nhớ rằng, nền kinh tế có chao đảo nhưng không gục ngã.
GDP của Việt Nam vẫn đang giữ tỉ lệ tăng trưởng đáng nể ở mức 3,8% trong quý I/2020, kinh tế đối ngoại - động lực tăng trưởng chính của Việt Nam vẫn đang phát triển năng động. Kim ngạch xuất khẩu 4 tháng đầu năm tăng 5%, bên cạnh đó, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn liên tục đổ vào Việt Nam, từ tháng 1-4, đã có hơn 12 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài được đăng ký.
Mặt khác, khu vực trong nước tuy có bị ảnh hưởng, chủ yếu do 3 tuần thực hiện cách ly toàn xã hội trong tháng 4, nhưng khu vực này đã bắt đầu cho thấy dấu hiệu hồi phục. Một chỉ số có thể thấy rõ là mức tiêu thụ điện trong tháng 4 chỉ giảm 4% (so với cùng kỳ năm trước), tỉ lệ này thấp hơn nhiều so với mức giảm 20-30% của Trung Quốc và các nước châu Âu trong giai đoạn cách ly.
Tất nhiên, một số doanh nghiệp và người dân vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề, nhất là trong lĩnh vực du lịch và vận tải hành khách. Tuy nhiên, nền kinh tế Việt Nam nói chung vẫn có sức kháng cự vô cùng ấn tượng trong thời điểm khó khăn bất thường này.
Một chút may mắn cùng vô vàn bí quyết
Nhờ đâu nền kinh tế Việt Nam có sức kháng cự thần kỳ như vậy? Một số người có thể cho rằng, đó là nhờ may mắn. Không sai, nếu tâm chấn của dịch Covid-19 là Thâm Quyến chứ không phải Vũ Hán thì chuỗi giá trị toàn cầu của ngành hàng điện tử quan trọng của Việt Nam sẽ chịu tác động đáng kể.
Tương tự, Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu là quốc gia xuất khẩu bông sợi hoặc dầu mỏ lớn trên thế giới, bởi giá quốc tế của các mặt hàng này đang chứng kiến mức sụt giảm mạnh trong thời gian gần đây. May mắn thay, một mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam là lúa gạo và mặt hàng này lại có mức tăng trưởng xuất khẩu 20% trên thị trường thế giới tính từ cuối tháng 2 vừa qua.
Nhưng cũng phải nói rằng, Việt Nam đã hành động rất thông minh. Cũng như nhiều quốc gia khác, Chính phủ Việt Nam đã triển khai các gói chính sách tiền tệ và tài chính để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng do đại dịch. Tuy nhiên, phương án đối phó với dịch Covid-19 của Chính phủ Việt Nam cho thấy hiệu quả của việc kết hợp giữa tầm nhìn xa và tính thực tiễn. Dưới đây là ba ví dụ minh họa cụ thể:
Thứ nhất, quản lý tài khóa: Trước khi dịch bệnh bùng phát, Chính phủ Việt Nam đã dữ trữ được dòng tiền đáng kể nhờ thực hiện chính sách quản lý tài chính thận trọng, do đó Chính phủ có thể đối phó với dịch bệnh Covid-19 trong tâm thế sẵn sàng.
Bên cạnh việc áp dụng quy định tài khóa của Việt Nam, thì có 5% ngân sách của năm 2020 được dùng để trích lập quỹ dự phòng cho trường hợp khẩn cấp. Nhờ vậy, Chính phủ có thể ứng phó ngay lập tức với cuộc khủng hoảng ở cả cấp trung ương và địa phương mà không cần đến vốn vay trong nước hay nước ngoài. Chính phủ Việt Nam không hề có dấu hiệu lo sợ nào.
Thứ hai, thương mại và logistics: Theo dự báo của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), thương mại toàn cầu trong năm 2020 sẽ suy giảm từ 15-30%, đây là một trong những lo ngại chính của Việt Nam. Là một trong những nền kinh tế mở cửa nhất trên thế giới, Việt Nam đã nhanh chóng có các hành động nhằm giảm chi phí logistic cho các doanh nghiệp xuất khẩu và ra hướng dẫn về việc cắt giảm thủ tục hành chính, cắt giảm phí, đơn giản hóa thủ tục hải quan và thủ tục tại các trung tâm vận tải lớn.
Thứ ba, kinh tế số: Mặc dù có khu vực xuất khẩu khá năng động nhưng kinh tế số của Việt Nam còn tương đối tụt hậu. Để ứng phó với cuộc khủng hoảng Covid-19, Chính phủ đã bắt tay thực hiện một loạt các cải cách, bắt đầu từ ứng dụng công nghệ số trong phòng chống dịch bệnh. Chính phủ hiện đang xem xét việc sử dụng thanh toán điện tử thông qua hệ thống thanh toán điện tử mới nhằm tiếp cận hai phần ba người dân hiện chưa có tài khoản ngân hàng.
Trước bối cảnh nhiều thách thức, Việt Nam đã và đang phát huy truyền thống lâu đời trong việc chuẩn bị cho những tình huống xấu nhất, bên cạnh đó vẫn linh hoạt áp dụng các cải cách quan trọng và chuyển đổi sang bối cảnh mới. Việc kết hợp giữa tầm nhìn xa và tính thực tiễn này đã được áp dụng thành công để ứng phó với cuộc khủng hoảng Covid-19. Hy vọng rằng, kinh nghiệm của Việt Nam có thể là bài học cho các quốc gia chưa có sự chuẩn bị tốt cho cuộc khủng hoảng này.
