Hoa Đỗ Quyên - Rhododendron

Đỗ quyên (Rhododendron, Azalée) là một trong những loài hoa cảnh rất được ưa chuộng ở nhiều nước trên thế giới bởi vẻ đẹp dịu dàng của nó. Cây có nguồn gốc ôn đới, mọc nhiều ở những vùng núi cao, thích hợp với khí hậu mát mẻ quanh năm. Đỗ quyên rất sợ nắng và nơi không thoát nước (vì thế Rhodonendron còn được gọi là họ cây khô). Rhododendron rất đa dạng phong phú về chủng loại, kích cỡ và màu sắc.

Nguồn gốc tên gọi

Tên tiếng Pháp: Rhododendron, (Azalée là một nhánh cũng thuộc trong họ cây đỗ quyên này).

Họ : Ericaceae hay Heath (Thạch nam) 

Đỗ quyên còn có tên là sơn thạch lựu, ánh sơn hồng, mãn sơn hồng, báo xuân hoa, thanh minh hoa, sơn trà hoa

Phân loại khoa học

Giới (regnum): Plantae
(không phân hạng): Angiosperms Thực vật hạt kín
(không phân hạng): Eudicots 
(không phân hạng): Asterids 
Bộ (ordo): Ericales 
Họ: Ericaceae 
Chi: Rhododendron Cây Thạch lựu
L. L.

Phân chi

* Azaleastrum
* Candidastrum 
* Hymenanthes 
* Mumeazalea 
* Pentanthera ( Azaleas/ đỗ quyên )
* Rhododendron Thạch lựu
* Therorhodion 
* Tsutsusi ( Azaleas/đỗ quyên )
* Vireya 

Ý nghĩa

Dịu dàng, ôn hòa, nữ tính (theo quan niệm Trung Hoa). Tượng trưng cho tình yêu chân thành , hạnh phúc khi biết yêu Đỗ quên hồng muốn nói rất hạnh phúc khi được yêu ( theo quan niệm Tây phương ) 

Thông điệp: Nhớ chăm sóc và giữ gìn sức khỏe em nhé ! 

Xuất xứ

Đỗ quyên có nhiều giống với nhiều màu hoa : - Tử quyên đỏ tía - Hồng quyên đỏ nhạt - Bạch quyên trắng - Hoàng quyên vàng 

Trên thế giới, đỗ quyên phân bố nhiều ở vùng ôn đới Bắc Mỹ, vùng cao nguyên tiếp giáp Á - Âu và Đông Á, khá phổ biến ở Nhật và Bắc Triều Tiên. Hoa đỗ quyên cũng hay được nhắc đến trong các tác phẩm nghệ thuật như thi ca và hội họa Nhật Bản, Triều Tiên, Trung Quốc...Ở Việt Nam, đỗ quyên có ở những vùng núi cao như Đà Lạt, Sapa, Tam Đảo, làng Trình Xuyên bên bờ sông Trà Lý phụ cận thành phố Nam Định... 

Rhododendron được chọn là quốc hoa (national flower) xứ Nepal và biểu tượng hoa (state flower) của hai tiểu bang Washington, West Virginia ở Mĩ. Năm 1979, Azalea (một loài Rhododendron) cũng được bang Georgia chọn làm "state wildflower" - biểu tượng hoa dại (state flower của Georgia là Cherokee Rose). Ngày nay, hoa đỗ quên- azalée và trạng nguyên là một trong những loại hoa thường được người ta tặng nhau vào dịp cuối năm 

Đặc điểm

Rhododendron là một chi đặc trưng bởi các cây bụi và nhỏ (ít) lớn cây , loài nhỏ nhất cao tới 10-100 cm, và lớn nhất hơn 30 m cao. Các lá sắp xếp thành vòng xoắn, kích thước lá có thể từ 1-2 cm đến hơn 50 cm, đặc biệt 100 cm . Họ có thể là cây thường xanh hoặc rụng lá .Ở một số loài dưới của lá được bao phủ với quy mô (lepidote) hoặc sợi lông (indumentum). Một số loài được biết đến tốt nhất được ghi nhận cho nhiều cụm hoa lớn của họ. Có núi cao với các loài hoa và lá nhỏ, và các loài nhiệt đới như Vireya phần thường phát triển như là thực vật biểu sinh .

Giống loài

* Rhododendron atlanticum
* Rhododendron boninense
* Rhododendron canadense 
* Rhododendron catawbiense
* Rhododendron chapmanii
* Rhododendron ferrugineum 
* Rhododendron groenlandicum 
* Rhododendron hirsutum 
* Rhododendron lochiae 
* Rhododendron luteum 
* Rhododendron macrophyllum 
* Rhododendron maximum 
* Rhododendron moulmainense 
* Rhododendron occidentale 
* Rhododendron ponticum
* Rhododendron schlippenbachii 
* Rhododendron spinuliferum 
* Rhododendron tomentosum 

Một biểu trưng:

* Rhododendron 'President Roosevelt' Rhododendron 'Tổng thống Roosevelt " 

Những bài thuốc từ cây đỗ quyên

Cây đỗ quyên còn có nhiều ứng dụng chữa bệnh, các bạn có thể xem chi tiết những bài thuốc theo đường dẫn dưới đây :

http://vnexpress.net/Vietnam/Suc-khoe/2002/04/3B9BACEF/

Hoa đỗ quyên vị chua ngọt, tính ấm, có công dụng hòa huyết, trừ đàm, làm hết ngứa, được dùng để chữa các chứng rối loạn kinh nguyệt, bế kinh, phong thấp, thổ huyết...

Lá đỗ quyên vị chua, tính bình, có công dụng thanh nhiệt, giải độc, cầm máu, chủ trị ung thũng, mụn nhọt, xuất huyết do chấn thương, dị ứng, viêm khí phế quản...

Rễ đỗ quyên vị chua ngọt, tính ấm, có công dụng hòa huyết, trừ phong thấp, giảm đau; được dùng để chữa các chứng xuất huyết, kinh nguyệt không đều, băng lậu, trĩ xuất huyết, lỵ, viêm khớp...

Biểu tượng

Lali Guras (Rhododendron arboreum) - quốc hoa xứ Nepal

Ai đó từng nói, vẻ đẹp trọn vẹn của Nepal chỉ có thể nghiệm ra được sau khi bạn nhìn thấy những chùm đỗ quyên nở tươi tắn dưới những cây linh sam nơi xứ sở huyền thoại của những vị thần núi này.

Nepal có 30 loài Rhododendron với nhiều kiểu dáng, màu sắc và kích thước khác nhau. Và Rhododendron arboreum, tên địa phương là Lali Guras (tiếng Anh : "Rose Tree"), loài cây cao nhất (có thể đến 15m), hoa nở sớm và lâu nhất trong gia đình Rhododendron tại đây, hân hạnh được Nepal chọn làm quốc hoa. Lali Guras có nguồn gốc từ Bắc Trung bộ Ấn Độ, phân bố dọc xứ sở Nepal và ở nhiều độ cao khác nhau. Càng lên cao, hoa càng nở rực rỡ sắc màu, từ đỏ thẫm đến trắng ngà, tím, hồng, cam, vàng, kem, đốm...Ai đã ngắm cảnh núi đồi ngập tràn hoa đều thấy đây quả là những ấn tượng khó phai. Mùa đỗ quyên xứ Nepal nở đẹp nhất là mùa Xuân và chớm Hè. Lila Guras nở từ đầu tháng Hai đến giữa tháng Năm. Tháng 3, tháng 4 là thời gian đẹp nhất ở trung du, trong khi đó, tháng 5 và tháng 6 là đẹp nhất trên cao nguyên.

Người dân bản xứ cho rằng uống một ngụm nước cốt hoa Lali Guras có thể hòa tan được xương cá mắc trong cổ họng. Nhiều người còn giữ hoa trong nhà sẵn phòng khi khẩn cấp. Hoa cũng được chưng nơi thờ các vị thần và được những phụ nữ miền núi cài trên tóc làm duyên.

Người ta ăn cả hoa, có vị ngọt chua. Trẻ con thôn làng thích hút mật trong nhụy hoa. Gỗ cây dễ chặt, người dân dùng làm củi hay dụng cụ nhà bếp. Bột nhão giã từ lá non, dân làng đắp lên trán trị chứng đau đầu. Người ta còn sử dụng hương của hoa để thơm.

Đỗ quyên - biểu tượng hoa của West Virginia và Washington

Năm 1893, Hội chợ quốc tế (World''''s Fair) tại Chicago đã thúc đẩy phong trào chọn biểu tượng hoa cho các tiểu bang tại Mĩ. Mỗi bang được mời phải chọn một loài hoa đặc trưng làm đại diện cho mình tại Hội chợ.

Hai tiểu bang nhiều núi đồi nhất nước Mĩ, West Virginia và Washington đã chọn đỗ quyên làm biểu tượng hoa của mình.

West Virginia - Rhododendron maximum (Rose bay)

Thực ra, lúc đó người dân xứ này vẫn còn băn khoăn chưa chọn được loài hoa ưng ý nhất cho tiểu bang mình. Mãi tới năm 1901, nhà cầm quyền George Atkinson tuyên bố, đã đến lúc phải chọn cho Virginia mẫu cờ và biểu tượng hoa của tiểu bang. Ông đề cử hoa đỗ quyên. “For a State Flower, I know none more beautiful and none more common in West Virginia, than the Rhododendron. It is found along most every vale and hillside, and is universally admired both for its beauty and fragrance.”

Rồi người ta bắt đầu đưa ra những bông hoa yêu thích khác của mình, cả trẻ em cũng được tham gia. Và như vậy, ngày 26/11/1902, Rhododendron hay "Big Laurel" ("Đại Nguyệt Quế) đã chiến thắng áp đảo với 19,000 trên tổng số 36,000 phiếu, nhiều hơn tất cả những loài hoa khác hợp lại. Đến 23/1/1903, Thượng viện thông qua và loài Rhododendron maximum chính thức trở thành State flower.

Washington - Rhododendron macrophyllum

Trong lá thư gửi ban biên tập một tờ báo khi đề cử hoa đỗ quyên cho vị trí State flower của Washington, bà Alsora Hayner Fry đã ca ngợi nó : "its wild profusion, great beauty and its evergreen leaf, which goes with the Evergreen State.”

Cuộc bỏ phiếu kín để chọn bông hoa đại diện cho tiểu bang Washington khi đó chỉ dành cho phụ nữ. Thượng viện đã xác định Rhododendron là State flower ngày 10/2/1893, nhưng đến 10/2/1949 thì điều này mới chính thức đưa vào luật.

Năm 1959, luật sửa đổi một chút, trong đó chỉ định rõ loài đỗ quyên Thái Bình Dương màu hồng (Pacific Pink Rhododendron) Rhododendron macrophyllum có nghĩa tiếng Anh là Rose tree with large leaves.

Độc tính 

Đỗ quyên với những bông hoa hình chuông màu đỏ trông thật hấp dẫn khi mùa xuân đến nhưng lá của chúng lại độc và cả mật hoa cũng vậy. Ăn những lá xanh này sẽ khiến môi bạn phỏng rộp, bạn sẽ bị chảy dãi, nôn mửa, tiêu chảy và ngứa nhức trên da. Tiếp đến bạn còn có thể bị đau đầu, cơ bắp yếu mềm, mờ mắt. Nhịp tim giảm mạnh và có thể rơi vào hôn mê.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc Hoa Đỗ Quyên

1. Chọn và nhân giống Đỗ quyên.

Trên thị trường đang sử dụng rộng rãi giống hoa Đỗ quyên Bỉ. Đây là giống có hoa đẹp, màu sắc đa dạng, dễ trồng và nhân giống.

Có 3 phương pháp phổ biến dùng để nhân giống hoa Đỗ quyên là: Giâm cành, gieo hạt và chiết. Đối với giâm cành có thể tiến hành vào tháng 5 hoặc tháng 10, chiết vào tháng 4 - 5 còn gieo hạt thì vào vụ xuân. Phương pháp giâm và chiết thì nhanh cho cây thành phẩm hơn so với gieo hạt.

2. Kỹ thuật làm đất

Đất trồng hoa Đỗ quyên phải đảm bảo đủ các yếu tố sau: Đất tơi xốp, thoát nước, thông thoáng gió, nhiều mùn, đủ phân bón. Độ pH khoảng từ 4 - 5 là phù hợp nhất.

Cách pha trộn đất trồng hoa Đỗ quyên: Lấy 2 phần đất mặt trên núi phong hoá + 1 phần lá rụng + 1 phần phân động vật ăn cỏ, trộn ủ 1 năm. Ngoài ra cũng có thể trộn theo công thức: 3 phần đất tầng mặt + 3 phần phân ngựa + 3 phần lá mục + 1 phần nước giải, trộn đều, phân thành lớp, ủ trong 1 - 2 năm. Chú ý, phải để phân ủ trong nhà có mái che để giảm độ phì do nắng mưa, trước khi dùng thì phải loại bỏ tạp chất.

3. Kỹ thuật chăm sóc

3.1 Kỹ thuật thay chậu:

Thay chậu với hoa Đỗ quyên là việc làm cần thiết. Cây hoa Đỗ quyên cần được thay chậu trong các trường hợp sau: Chuyển cây từ ngoài đất vào chậu. Thứ 2 là cây con lớn, bộ rễ đầy chậu đáy chậu có rễ ra ngoài. Cũng cần phải thay chậu sau khi đã trồng cây được 2-3 năm, dinh dưỡng trong chậu đã hết. Có thể tiến hành thay chậu vào vụ xuân hoặc vụ thu (trước khi hoa đã tàn hoặc trước khi cây vào nụ). Khi thay chậu thì nên chọn các loại chậu có chất liệu và kích thước phù hợp với tuổi cây. Khi thay chậu cần chú ý bỏ hết đất cũ, cắt bỏ rễ xấu. Sau khi thay chậu cần tưới đẫm nước, nếu thay vào vụ thì cần chú ý giữ ẩm cho cây trong vụ đông.

3.2 Kỹ thuật tưới nước:

Cây Đỗ quyên có bộ rễ rất mạnh nên nó rất sợ hạn và không chịu được ngập úng lâu. Nếu hạn quá hoặc úng quá đều làm cho cây sinh trưởng, phát triển kém, lá vàng, hoa rủ. Chính vì vậy, cần căn cứ vào điều kiện thời tiết để có chế độ tưới cho phù hợp. Thời gian tưới tốt nhất là vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát. Vào thời kỳ cây sinh trưởng, ra nụ, hoa cần tưới nước nhiều hơn. Trong những ngày trời hanh khô cần phun nước nhiều xung quanh lá, hoa, chậu và mặt đất để tăng độ ẩm không khí.

Nước dùng tưới cho Đỗ quyên tốt nhất là nước tự nhiên, sau đó là nước sông, ao hồ và cuối cùng là nước máy. Để tăng độ chua cho nước tưới ta có thể cho thêm sunfat sắt hoặc cho thêm dấm ăn.

Nên dùng nước và nước phân thay nhau tưới cho Đỗ quyên.

3.3 Kỹ thuật bón phân

Đỗ quyên không phải loại cây phàm ăn, chính vì vậy cần chú ý khi bón phân. Nếu bón nhiều phân quá, bón phân quá đặc thì còn gây ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây. Để có hoa to và đẹp thì cần bón một lượng phân phù hợp, cách bón phân hợp lý mà theo kinh nghiệm của các nhà vườn là: Phân khô bón ít, phân nước pha loãng.

Thông thường chỉ bón phân với các cây từ 2 năm tuổi trở lên. Đối với cây 2-3 năm tuổi thì chỉ bón từ cuối xuân đầu hè, cứ 10-15 ngày bón một lần phân loãng. Đối với cây từ 4 năm trở lên, mỗi năm bón 2 lần phân khô vào mùa xuân và mùa thu, giữa tháng 6 thì bón một lần phân P, K. Sau tháng 6 thì ngừng bón phân, đến khi tàn, cây mọc cành mới có thể bón nước phân loãng.

Một số chú ý khi bón phân:

- Không nên bón nhiều phân vào mùa hè để tránh vàng lá, rụng lá.

- Nếu mùa hè, cây sinh trưởng bình thường và đang bước vào giai đoạn sinh trưởng thực thì có thể bón 1-2 lần Ca3(PO4)2 + Ca(HPO3) để thúc đẩy ra nụ hoa.

- Sau mỗi lần bón phần cần tăng cường tưới nước và xới xáo.

- Sau mùa đông không cần bón phân.

4. Phòng trừ sâu hại:

- Nhện đỏ: Gây hại chủ yếu trên hoa. Khi bị nhiễm nhện có thể dùng các loại thuốc như DDVP 0,1% để phun trừ hoặc dùng nước ngâm lá trúc đào, thanh hao pha loãng để phun.

- Rệp ống: Gây hại trên lá, cành non và hoa. Đối với loại này cần chú ý đến việc diệt trứng của chúng qua đông bằng hợp chất lưu huỳnh vôi 5%. Trong thời kỳ rệp gây hại thì có thể dùng thuốc Rogor 0,1%.

- Nhện râu ngắn: Loại nhện này gây hại trên lá, cành non và phát sinh mạnh vào mùa hè. Có thể dùng Sumithion 0,2% phun diệt.

- Bệnh thối rễ: Bệnh làm cho cây khô héo. Bệnh phát sinh mạnh trong điều kiện nhiệt độ cao, độ ẩm lớn. Để hạn chế bệnh cần phải xử lý đất khi thay chậu. Khi phát hiện bệnh cần xử lý cây và đất kịp thời bằng thuốc tím 0,1% hoặc sunfat sắt 2%. Có thể dùng Topxin 0,1% phun vào chậu cũng có hiệu quả.

- Bệnh đốm nâu: Đây là loại bệnh gây hại chính trên cây Đỗ quyên và gây hại chủ yếu trên lá, làm ảnh hưởng tới hoa. Để phòng trừ bệnh cần chú ý để cây vào nơi thông thoáng, cần tăng cường bón phân tổng hợp. Khi phát hiện cây nhiễm bệnh cần nhanh chóng phun Boođo 1% để trừ bệnh.

- Bệnh lá vàng do thiếu sắt: Bệnh này thường xuất hiện ở cây trồng trên đất kiềm. Với loại bệnh này thì chỉ cần bổ sung thêm sắt sunfat là được. Có thể bổ sung theo 2 cách là tưới hoặc phun.