Chúng ta đều biết Sinh, Lão, Bệnh, Tử là điều không thể tránh. Trong đó, Sinh và Tử là điều tất yếu; chúng ta có thể phòng ngừa hay làm giảm quá trình Lão hóa và bệnh tật. Rất nhiều ý kiến cho rằng việc tăng cân cũng là một phần của sự lão hóa mà bạn phải chấp nhận. Dù quan điểm đó đúng hay không thì chúng nói với chúng ta một thông điệp đó là, sức khỏe là của chúng ta và chúng ta nên học cách giữ gìn thay vì buông thả.
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng tăng cân giữa đời làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển các bệnh ung thư liên quan đến béo phì , bao gồm ung thư vú sau mãn kinh, tử cung, nội mạc tử cung và buồng trứng ở phụ nữ, cũng như đại tràng, trực tràng, dạ dày, gan, túi mật, thận, tuyến giáp và thực quản ung thư máu như bệnh bạch cầu, ung thư hạch không Hodgkin và đau tủy.
Những con số đáng lưu ý
BMI được sử dụng như là một công cụ tầm soát để xác định trọng lượng thích hợp cho người lớn. Tuy nhiên, BMI không phải là công cụ chẩn đoán. Để xác định trọng lượng có phải là một nguy cơ cho sức khỏe không thì các bác sĩ cần thực hiện thêm các đánh giá khác. Những đánh giá này gồm đo độ dày nếp da, đánh giá chế độ ăn, hoạt động thể lực, tiền sử gia đình và các sàng lọc sức khỏe khác.[1]Các nhà nghiên cứu nhận thấy nguy cơ mắc bệnh ung thư đối với đàn ông và phụ nữ ở độ tuổi trung niên tăng hơn 453.5 grams mỗi năm trong suốt 14 năm, cao hơn 38% so với những người có cân nặng ổn định.
Yếu tố trong các điều kiện trao đổi chất như bệnh tiểu đường, triglyceride cao (mỡ trong máu) hoặc huyết áp cao, và nó tăng đến 77% so với những người duy trì trọng lượng khỏe mạnh.
Các nhà khoa học tại Đại học Cambridge đã tiến hành thí nghiệm để xem chứng béo phì đã đẩy nhanh quá trình suy giảm chức năng não xảy ra theo độ tuổi hay không. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí “Neurobiology of Aging” với tựa đề “Chứng béo phì liên quan với tuổi thọ não bộ từ độ tuổi trung niên”.
Những người tăng cân liên tục có nguy cơ mắc ung thư cao hơn những người bước vào tuổi trung niên đã thừa cân, ngay cả những người đã thừa cân và mắc bệnh lão hóa. Các nhà nghiên cứu nghĩ rằng nguy cơ ung thư tăng lên có thể là do mỡ thừa trong cơ thể rõ rệt hơn trong thời gian tăng cân so với thời gian ổn định cân nặng, ngay cả khi một người đã thừa cân. Điều đó cũng có thể giúp giải thích mối quan hệ cơ bản giữa lão hóa, mỡ cơ thể và các tình trạng sức khỏe khác, như bệnh tim.
Đối với hầu hết mọi người, tăng cân ở tuổi trung niên và hơn thế nữa là kết quả của việc giảm hoạt động thể chất. Nhưng trong khi tập thể dục có thể là công cụ quan trọng nhất để duy trì mức độ thể lực khỏe mạnh ở mọi lứa tuổi, các tình trạng thể chất phổ biến bắt đầu xuất hiện ở người trung niên. Nhưng nó không có nghĩa là không thể giữ cân nặng của bạn trong tầm kiểm soát.
Lời khuyên nào là tốt nhất? Làm tốt nhất những gì bạn có thể làm, mỗi ngày, để phát triển và thực hành thói quen lối sống lành mạnh.
Phương pháp tính cân nặng
Theo Live Science, dựa vào những dữ liệu thu thập khắp thế giới của năm 2005, các nhà nghiên cứu sử dụng chỉ số khối cơ thể (hay còn được coi là số đo độ béo của cơ thể – BMI viết tắt của: Body Mass Index) và phân loại chiều cao để ước tính khối lượng cơ thể trung bình của người trưởng thành.Công thức tính chỉ số BMI như sau: B.M.I = Cân nặng(kg)/Chiều cao x chiều cao (m).
Theo tính toán, cân nặng trung bình của một người trưởng thành là 62kg. Đây là kết quả được các nhà nghiên cứu châu Âu đưa ra sau khi tính toán được cân nặng của toàn bộ nhân loại trên trái đất.
Yếu tố ngoài ăn uống
1. Chất phụ gia nhân tạoMột cuộc nghiên cứu trên động vật của trường đại học bang Georgia thấy rằng những chất phụ gia nhân tạo trong thực phẩm chế biến có thể gây ra vấn đề với hệ thống chuyển hóa năng lượng, ví dụ như không dung nạp glucose và béo phì.
Các nhà khoa học cho rằng những thay đổi này liên quan đến vi khuẩn đường ruột. Các hóa chất phá vỡ các chất nhầy liên kết và bảo vệ đường ruột, các vi khuẩn không tốt tiếp xúc với tế bào ruột, gây ra viêm và làm thay đổi sự trao đổi chất.
Bạn nên đọc kỹ thành phần sử dụng của thực phẩm và ăn uống “an toàn” hơn.
2. Thay đổi công việc
Nghiên cứu của đại học Colorado cho thấy người làm việc đêm đốt ít calo trong 24 giờ hơn người làm việc theo thời khóa biểu bình thường. Sự thay đổi này có thể khiến tăng cân.
Nếu bạn thay đổi nhịp độ sinh học, chế độ ăn bình thường của bạn bất ngờ trở nên quá mức khiến trao đổi chất chậm lại. Đồng hồ sinh học của cơ thể liên quan đến vi khuẩn đường ruột, trao đổi chất. Khi chuột có vi khuẩn đường ruột từ người thức khuya, chúng tăng cân đáng kể và có lượng đường huyết cao bất thường.
Nếu bạn làm việc trong lúc người khác ngủ hoặc đến một múi giờ khác, hãy tìm những thực phẩm giàu dinh dưỡng giúp tăng cảm giác no, cải thiện trao đổi chất như rau quả tươi, đậu và hạt, gừng, đậu lăng, ớt… và uống nhiều nước.
3. Bị chê trách về cân nặng
Nghiên cứu của trường đại học London cho thấy những người bị chê bai về cân nặng lại càng tăng cân, và không thể giảm cân. Một nghiên cứu khác của trường đại học Waterloo cho thấy, những phụ nữ bị người thân yêu chê bai về cân nặng thậm chí tăng cân nhiều hơn.
Nếu bạn không thể kiềm chế hoặc tìm được sự ủng hộ từ những người khác, có thể dùng những phương thức tâm lý để cải thiện tâm trạng của bạn. Ví dụ như tập thiền đã được chứng minh là giúp giảm hoocmon đói, giảm căng thẳng, chống tăng cân, giảm mỡ bụng.
4. Hóa chất trong môi trường
Nghiên cứu của đại học New Hampshire thấy rằng chất chống cháy có ở mọi thứ từ đồ gia dụng đến thảm đệm, đồ điện tử đều ảnh hưởng đến những vấn đề về trao đổi chất và gan dẫn đến việc đề kháng insulin, nguyên nhân chính gây ra béo phì. Chuột bị ảnh hưởng bởi chất này có những thay đổi sinh học đáng kể. Chỉ trong 1 tháng, enzym then chốt liên quan đến chuyển hóa đường, chất béo giảm xuống gần 50% trong gan chúng.
Một người trung bình có khoảng 300 hóa chất nhân tạo trong người. Bạn không thể tránh tiếp xúc với chúng, nhưng có thể hạn chế. Bạn có thể tìm những sản phẩm tự nhiên hơn như mỹ phẩm, đồ chơi, đồ tẩy rửa, đồ gia dụng…
5. Gen di truyền
Chúng ta thừa hưởng loại hình cơ thể theo cha mẹ, nhưng nghiên cứu mới cho thấy các vi khuẩn sống trong hệ thống tiêu hóa của chúng ta cũng bị ảnh hưởng bởi gen, liên quan đến cân nặng.
Những cặp sinh đôi cùng trứng có loại vi khuẩn đường ruột đặc biệt giống nhau hơn so với sinh đôi khác trứng. Gen ảnh hưởng mạnh mẽ đến vi khuẩn đường ruột, và 1 số loại vi khuẩn đặc biệt bị ảnh hưởng nhất bởi gen và tương quan mạnh với lượng mỡ trong cơ thể. Chuột được cấy những vi khuẩn này ít tăng cân hơn những chuột khác.
Bạn không thể thay đổi gen, nhưng theo những nghiên cứu mới, bạn có thể tạo ảnh hưởng đến những vi khuẩn tốt. Tránh thực phẩm chế biến, nhân tạo, và ăn thêm nhiều thực phẩm từ thực vật và thực phẩm lên men.
Nguyên nhân tăng cân
Thông thường, nguyên nhân khiến chúng ta tăng cân thường là do tăng cường khẩu phần ăn, ăn nhiều tinh bột, đồ ngọt, đưa vào cơ thể một lượng calories lớn hơn so với nhu cầu, ít vận động… Tuy nhiên, đó cũng có thể là dấu hiệu của những căn bệnh nguy hiểm, vì thế, chúng ta cần chú ý hơn để phát hiện và điều trị sớm.- Bệnh tuyến giáp: Biểu hiện của bệnh tuyến giáp là tăng cân kèm theo các triệu chứng mệt mỏi, trầm cảm do tuyến giáp (có vai trò điều hòa quá trình trao đổi chất) hoạt động kém đi.
- Cơ thể bị giữ nước: Giữ nước cũng khiến bạn tăng cân mà không rõ nguyên nhân. Hiện tượng này thường xảy ra khi chúng ta ăn nhiều muối, duy trì ở một tư thế quá lâu hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc.
- Căng thẳng thần kinh: Stress, căng thẳng cũng là nguyên nhân khiến chúng ta tăng cân do bạn ăn nhiều một cách “vô thức” mà không hề hay biết, lười vận động…
- Trao đổi chất chậm: Nếu khẩu phần ăn không thay đổi mà cân nặng lại tăng, nguyên nhân có thể là do quá trình trao đổi chất của cơ thể bị chậm lại. Về lâu dài, nó sẽ gây ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe và làm cho hoạt động của các cơ quan bị suy thoái.
- Béo phì: Tăng cân là biểu hiện dễ thấy nhất của béo phì. Không chỉ gây tác động xấu về thẩm mỹ, béo phì còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về huyết áp, tim mạch, xơ vữa động mạch…
- Ung thư: Theo các chuyên gia, tăng cân một cách “bất thường” cũng là nguyên nhân của bệnh ung thư, điển hình là ung thư tiền liệt tuyến ở XY và ung thư vú ở XX. Tuy nhiên, chúng ta lại thường bỏ qua điều này khiến cho việc phát hiện và điều trị bệnh bị chậm trễ.
Chú ý tình trạng giảm cân đột ngột
So với việc tăng cân, giảm cân đột ngột mà không rõ nguyên do tiềm ẩn nhiều nguy hiểm hơn. Rất nhiều bạn, nhất là các XX có trọng lượng lớn thường cảm thấy việc giảm cân là điều đáng mừng, nhưng đó lại có thể là vấn đề cực kỳ nghiêm trọng đối với sức khỏe.- Tiểu đường: Tiểu đường khiến bạn sút cân do mất dịch, đường mất theo nước tiểu làm tiêu kiệt calories, rối loạn hormone…
- Bệnh nội tiết: Đặc trưng của bệnh nội tiết là quá trình dị hóa chiếm ưu thế, lượng calories tiêu thụ nhiều hơn calories nạp vào, nên dù bạn ăn nhiều nhưng cơ thể vẫn gầy. Ngoài ra, nguyên nhân khác gây sút cân khi mắc bệnh nội tiết là do chuyển hóa mức do u tế bào ưa crom, thiểu năng tuyến yên, tuyến thượng thận…
- Bệnh đường tiêu hóa: Các vấn đề về đường tiêu hóa như chứng đi tiêu mỡ, viêm tụy mãn, xơ nang, tiêu chảy mãn tính, viêm ruột, bệnh dạ dày… cũng thường khiến chúng mình bị sút cân liên tục.
- Bệnh thận: Một trong những biểu hiện sớm của bệnh thận là chán ăn. Chính vì thế, khi bạn bị sút cân không rõ nguyên do thì cũng nên kiểm tra lại chức năng thận.
- Ung thư: Trong thời gian ngắn, nếu bạn bị giảm cân đột ngột thì đó có thể là dấu hiệu của ung thư. Kèm theo tình trạng sút cân sẽ là các biểu hiện như chán ăn, mệt mỏi, kiệt sức… Vì thế, chúng ta không thể chủ quan.
Những gì bạn nên làm
1. Tích cực hoạt độngDuy trì cân nặng là một thách thức đối với nhiều người, có hoặc không có lý do y tế. Để giúp bạn đáp ứng thách thức đó, tránh những tình huống căng thẳng bất cứ khi nào bạn có thể và học cách kiểm soát căng thẳng không thể tránh khỏi thông qua các kỹ thuật như thở sâu và phản hồi sinh học. Một chìa khóa quan trọng khác để giảm căng thẳng và tăng cảm xúc tích cực, cũng như kiểm soát cân nặng, là đảm bảo bạn ngủ đủ giấc vào ban đêm.
Một thái độ tích cực sẽ giúp bạn duy trì một lối sống lành mạnh nhất có thể, ngay cả khi bạn không thể cân bằng thức ăn và tập thể dục để kiểm soát cân nặng. Suy nghĩ tích cực khuyến khích một người không từ bỏ dễ dàng mọi việc. Mặt khác, sự tiêu cực có thể tự đánh bại bản thân vì cách bạn suy nghĩ ảnh hưởng đến cách bạn hành động, do đó thái độ của kẻ thất bại có thể dẫn đến hành động tiêu cực, hủy hoại bản thân.
Tập trung vào những gì tốt trong cuộc sống của bạn hơn là những điều xấu. Bất cứ điều gì bạn có thể làm để làm cho cuộc sống của bạn vui vẻ hơn và duy trì sự hài hước sẽ giúp bạn sống tích cực và tiếp tục làm việc với sức khỏe và hạnh phúc của bạn.
2. Đừng chỉ ngồi một chỗ
Trong ngày, tìm nhiều cách để nhiều bộ phận cơ thể hoạt động nhất có thể. Làm việc nhà hoặc làm vườn, đi bộ thay vì lái xe hoặc sử dụng phương tiện giao thông công cộng và các hoạt động hàng ngày khác đều góp phần vào mức độ tập thể dục của bạn. Mỗi loại hoạt động đều đốt cháy một số calo, do đó bạn càng di chuyển, ngay cả khi bạn không thể tập thể dục vất vả, bạn có thể kiểm soát cân nặng tốt hơn, duy trì trương lực cơ và giữ dáng tổng thể.
Các bài tập thể dục trí óc, chẳng hạn như yoga có thể giúp bạn duy trì sự linh hoạt trong các khớp, giảm độ cứng, căng cơ và duy trì sức mạnh thể chất của bạn. Nhiều phòng tập yoga và trung tâm thể dục có các lớp học chuyên cung cấp đạo cụ và phòng ở cho người già và bất kỳ ai bị hạn chế về thể chất. Trước khi bạn bắt đầu bất kỳ chương trình tập thể dục mới nào, hãy kiểm tra với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn và xem qua tất cả các mối quan tâm về sức khỏe của bạn để xem những hoạt động nào bạn có thể làm một cách an toàn để giữ dáng. Quan trọng hơn nếu bạn bị viêm khớp hoặc bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khác, hãy chắc chắn rằng bạn biết những hoạt động nào bạn nên hạn chế hoặc tránh.
3. Đừng ăn kiêng , hãy xem những gì bạn ăn
Không cần phải nói rằng chất lượng của chế độ ăn uống của bạn đóng một vai trò trong mức cân nặng và thể lực của bạn, nhưng đừng cố gắng cắt giảm quá nhiều, hoặc bỏ bữa ăn vì bạn đang cố gắng ăn ít calo hơn. Những chiến lược đó hầu như luôn gây tác dụng ngược và khiến việc bảo dưỡng trở nên khó khăn hơn. Ăn quá ít thực phẩm buộc cơ thể bạn ở chế độ "đói", điều đó có nghĩa là cơ thể bạn thực sự nghĩ rằng nó đang đói và, đáp lại, bắt đầu giữ lượng calo thay vì đốt cháy chúng. Khi bạn bỏ qua một bữa ăn, bạn cũng có khả năng ăn quá nhiều vào bữa ăn tiếp theo. Nguyên tắc đối với hầu hết mọi người là ăn một thứ gì đó, cho dù đó là một bữa ăn nhẹ hay bữa ăn đầy đủ, cứ sau ba đến năm giờ.
Một số chiến lược ăn kiêng quan trọng và hiệu quả hơn nhiều so với việc lo lắng về lượng calo. Hãy nhớ uống nước và các chất lỏng không calo khác trong suốt cả ngày, và bao gồm nhiều thực phẩm trong chế độ ăn uống có nhiều chất lỏng, chẳng hạn như trái cây tươi, rau quả tươi và sữa chua. Nhận nhiều chất xơ từ thực phẩm thực vật: ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu (đậu, đậu lăng, đậu Hà Lan), và, một lần nữa, trái cây và rau quả. Bí quyết là có sẵn nhiều thực phẩm tốt cho sức khỏe và sẵn sàng ăn mọi lúc, để chúng trở thành món ăn của bạn thay vì thực phẩm ăn nhẹ chế biến và các sản phẩm tiện lợi khác. Đừng tự tước đi những thực phẩm bạn thích, ngay cả khi chúng không phải là thứ tốt nhất cho sức khỏe. Thay vào đó, hãy điều chỉnh chúng vào chế độ ăn uống tổng thể của bạn với liều lượng nhỏ để chúng trở thành thứ bạn mong đợi hơn là thứ bạn hối tiếc. Không gian bữa ăn và đồ ăn nhẹ của bạn ra vào thời điểm thích hợp và chắc chắn rằng bạn có thực phẩm bạn cần để làm theo kế hoạch.
Bên cạnh việc lên kế hoạch cho một chế độ ăn uống lành mạnh, nó giúp lập một danh sách những điều bạn có thể làm với chính mình trong suốt cả ngày bên cạnh việc ăn uống và giữ cho danh sách đó có ích. (Treo nó trên tủ lạnh của bạn.) Bằng cách đó, nếu bạn cảm thấy buồn chán hoặc thất vọng hoặc cô đơn, hoặc nếu vì bất kỳ lý do gì, bạn muốn ăn khi bạn không thực sự đói, bạn có thể vào danh sách của mình và ngay lập tức tìm việc khác để làm Bao gồm nhiều hoạt động đơn giản, dễ dàng trong danh sách của bạn, chẳng hạn như đi dạo, nhổ cỏ từ sân hoặc vườn, làm móng tay hoặc móng chân, gọi điện hoặc nhắn tin cho bạn bè, đến thư viện hoặc mua sắm ở cửa sổ. Tiếp tục đến với những cách thức mới và thỏa mãn để dành thời gian của bạn, và khuyến khích những người khác tham gia cùng bạn.
Tài liệu tham khảo
Chadid S, Ca sĩ MR, Kreger BE, Bradlee ML, Moore LL. Tăng cân giữa đời là một yếu tố nguy cơ gây ung thư liên quan đến béo phì. Tạp chí Ung thư Anh. Ngày 23 tháng 6 năm 2018; 18: 1665-1671.
Strandberg TE, Strandberg A, Salomaa VV, Pitkala K, Miettinen TA. Tác động của thay đổi cân nặng giữa đời sống đến tỷ lệ tử vong và chất lượng cuộc sống ở tuổi già. Nghiên cứu đoàn hệ triển vọng. Tạp chí quốc tế về béo phì. Ngày 15 tháng 7 năm 2003; 27: 950-954.
Kravitz HM, Kazlauskaite R, Joffe H. Giấc ngủ, sức khỏe và sự trao đổi chất ở phụ nữ trung niên và mãn kinh: Thực phẩm cho suy nghĩ. Phòng khám Sản phụ khoa. Ngày 18 tháng 12; 45 (4): 679-694.
[1] Đánh giá chỉ số BMI cho người Việt Nam
